चावेज,भनेजुएलाका एक चर्चित नेता

–संघर्ष पन्त

भेनेजुयलाका जनताले आइतबार भएको राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा खुब उत्साहपूर्ण मतदान गरे । राष्ट्रमा नया“ राष्ट्रपति चुन्नका लागि १ करोड ९० लाख भन्दा बढी जनताले आÏनो मताधिकार प्रयोग गरे । जुन पूर्वानुमान गरिएभन्दा बढी थियो । निकै समयसम्म लाइनमा बसेर विगतका मतदानमा भन्दा यो वर्षको मतदानमा निकै राम्रो जनसहभागिता थियो । र नहोस् पनि कसरी अगामी ६ वर्षका लागि नया“ राष्ट्रपतिको चयन जो गर्नु थियो ।

जे होस् भेनेजुयलाका जनताले आइतबार भएको मतदानमा उल्लेख्य सहभागिता जनाए र पुनः हयूगो चावेजलाई नै राष्ट्रपतिको रुपमा निर्वाचित गराए । समाजवादी वामपन्थी हयूगोको पक्षमा जनताले ५४ दशमलब ४२ प्रतिशत मत खसाले र उनलाई चर्चित नेताको रुपमा परिचित गराए । राष्ट्रपतीय निर्वाचनका लागि मैदानमा उत्रिएका अर्का विपक्षी नेता हेन्रिक क्याप्रीलसको पक्षमा भने जनताले ४४ दशमलब ९७ प्रतिशत मत खसाले । य्ूनाइटेड सोसलिष्ट पार्टीका चावेजलाई जष्टिस फष्ट पार्टीका क्याप्रिलसले राम्रो टक्करत दिए तर निर्वाचनमा भने जित्न सकेनन् ।
प्रारम्भिक चरणमा कहिले चावेजले जित्ने भन्दै हल्ला गरिएको थियो भने कहिले क्याप्रीलसले जित्ने आंकलन गरिएको थियो । हुन त सन् १९९९ देखि भेनेजुयलाको राष्ट्रपतिको पदभार ग्रहण गरेका चावेजका लागि यो मतपरिणाम पछिल्लो निर्वाचनको भन्दा कम हो । तैपनि उनलाई जनताले अझै रुचाइरहेको पाइएको छ । दक्षिण अमेरिकामात्र होइन चावेजको यो विजयले विश्वमै उनको लोकप्रियता ह्वातै बढाइदिएको छ ।

सन् १९५४मा भेनेजुयलाको विकट गाउ“ सामानेतामा शिक्षक परिवारमा जन्मिएका चावेज एक समाजवादी नेता हुन जो बाहिरी हस्तक्षेपको चर्को विरोध गर्न खप्पिस छन् । गरिबको नेताको रुपमा प्रख्यात चावेज आफै पनि एक गरिब परिवारमा हुर्किएका थिए । उनी १७ वर्षकै उमेरमा नै सैन्य सेवामा भर्ना भएका थिए । त्यसैक्रममा उनले सरकारी योजनाको विरोध गर्दै क्रन्तिकारी बोलिभेरियन मुभमेन्ट नामक समुह स्थापना गरे र सरकारी नीतिविरुद्धमा लड्न थाले आÏना सहयोगीका साथ ।

यसै क्रममा उनी सन् १९९२ मा जेल पनि परे । उनलाई दुई वर्षपछि तत्कालिन राष्ट्रपति राफेल क्यालडेराले माफी दिएपछि रिहा भए । जेलबाट मुक्त भएपछि चावेजले समाजवादी पार्टी फिप्ट रिपब्लिक मुभमेन्ट स्थापना गरे । यसरी राजनीतिमा छिरेका चावेज सन् १९९८ को राष्ट्रपतिय निर्वाचनमा विजयी भए । राष्ट्रपति पदमा निर्वाचित हुने बित्ततकै चावेजले सीमान्तकृत समुदायको अधिकार वृद्धि गर्दै सरकारको ढा“चा नै परिवर्तन गर्दै संविधान जारी गरेका थिए । उनको यो नीतिका कारण बुर्जुवाहरु केहि हदसम्म हतोत्साहित भए पनि पिछडिएका र गरिब जनसमुदायमा भने यो संविधानले निकै परिवर्तन ल्याएको थियो । त्यसैले सन् २००० मा पुनः चावेजकै सरकारले जित प्राप्त ग¥यो ।

आÏनो अमेरिकी विस्तारवाद विरुद्धको नीति, बाह्य हस्तक्षेपको घोर विरोधलगायत कारण चर्चित अनि विवादित चावेजले सन् २००२ मा राष्ट्रिय आयल निगममा भएको आन्दोलनमा वैदेशिक त्यसमा पनि अमेरिकाको सहयोग अस्वीकार गर्दै वातावरण नियन्त्रण लिएका थिए । यति मात्र होइन उनले तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रपति जर्ज डब्लु बुसलाई संयूक्त राष्ट्रसंघको बैठकमा विश्व सखाप पार्ने राक्षक भन्दै सम्बोधन गरेका थिए ।
तेलका कारण विश्वप्रख्यात र सबै भन्दा बढी तेल उत्पादन गर्ने राष्ट्र भेनेजुयलाको ग्रामीण इलाकामा स्वास्थ्यकर्मीको पहु“चको लागि चोवेजले क्युवास“ग तेलको विक्री गर्ने सम्झौता गरे । त्यति मात्र नभई उनले विदेशका गरिब नागरिकलाई तेल बा“ढे अनि अनावश्यक तेल बा“ढेको भन्दै आलोचित पनि भए । जे होस् राष्ट्रपति चावेज पदमा आइसकेपछि भेनेजुयलाको गरिबी संख्या पनि हरेक वर्ष घटेको छ र आर्थिक वृद्धि दर हरेक वर्ष बढेको पनि छ ।

क्यान्सर रोगस“ग लड्दा पनि आÏनो देशलाई वैदेशिक हस्तक्षेपबाट जोगाएका चावेजको यहि विशेषताका कारण उनी पदमा टिकिरहने भेनेजुयलाका पहिलो नेता बनेका छन् । सा“च्चै नै अमेरिका जस्तो शक्तिशाली मुलुकलाई सिधै चेतावनी दिनु, आÏनो राष्ट्रमा रहेको तेल खानीलाई वैदेशिक लगानी गर्न नदिई स्वदेशी लगानीबाटै विकसित गराउनु चावेजको मुख्य सफलता नै हो । यो सबैले मान्नैपर्छ । यसबाहेक चावेज कार्यकालमा विकसित हु“दै गएको भेनेजुयलाले अगामी दिनहरुमा पनि विकासको शिखर चुम्दै जाने आशा गर्न सकिन्छ ।

पाकिस्तानको तालिबान v/s मलाला

–संघर्ष पन्त
 दक्षिण एसियाली मुलुक पाकिस्तान एक ईस्लाम बाहुल्य राष्ट्र हो । तालिवान र अलकायदा जस्ता लडाकु समूह र त्यसविरूद्धको युद्धका कारण पाकिस्तानमा मानव अधिकार हननका घटना नौलो होइनन् । मानवअधिकार नै संकटमा परेको बेला महिला अधिकार त झन संकटमा पर्ने नै भयो । कट्टर इस्लामिक कानुनको वकालत गर्ने कतिपय चरमपन्थि समूहका कारण पाकिस्तानमा महिला अधिकार र उनीहरुको सुरक्षा लगायतका कुराहरु निकै जोखिम अवस्थामा रहेको छ ।

महिला स्वतन्त्रताको विषयमा मात्रै होइन अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको विषयमा पनि पाकिस्तान जोखिमयुक्त मुलुक हो । पाकिस्तानमा कुनै विषयमा आफ्ना धारणा रखेकै कारण कतिपयले ज्यानै गुमाउनु परेको छ । पछिल्लो समय पाकिस्तानमा यस्तै एउटा दुखद घटना भएको छ। नारी स्वतन्त्रताको माग उठाउ“दा तालिवानको कोपभाजनमा परेकी छिन एक १४ वर्षिय किशोरी । कलिलो उमेरदेखि नै महिला शिक्षाको पक्षमा आवाज उठाउदै आएकी १४ वर्षिया मलाला युसुफजईलाई गत मंगलबार तालिबान लडाकुले गोली प्रहार गरेका छन् ।
अहिले उनी अस्पतालमा जिवन र मृत्युस“ग लडिरहेकी छिन् । महिला अधिकारको आवाज उठाएकी मलाला माथि उनको घाटी र टाउकोमा गोली प्रहार भएको छ र उनी अहिले चर्चा र चिन्ताको विषय बनेकी छिन सारा विश्वको लागी । अस्पतालमा निकै गम्भिर अवस्थामा उपचाररत मलालाको स्वास्थ्यमा सुधार आउनका लागि थुप्रैले प्रार्थना पनि गरिहरहेका छन् ।

हुन त मलाला उनीमाथि भएको आक्रमणबाट एकाएक चर्चामा आएकी भने पक्कै होइनन् । पाकिस्तानको तालिबानी आतंक रहेको स्वात जिल्लाको मिंगोरा सहरमा बसोबास गर्ने मलाला आÏनो हिम्मत र सहासका कारण परिचीत छिन् । कतिपयका लागि उनी विश्वास र हिम्मतका लागि प्रिय र सम्माननिय छिन् त्यस्तै कतिका लागि भने उनी टाउको दुखाईको विषय हुन् । सन् १९९८ मा जन्मिएकी मलालाले सन् २००९मा ११ वर्षको कलिलो उमेरमा बिबिसी उर्दु सेवामा तालिबानको छायामा जिन्दगी शीर्षकमा डायरी लेखिन् । तालिबानले स्वात जिल्लामा शासन गर्दा आफूले भोगेको समस्यामा बारेमा लेख्ने गर्थिन उनी आÏनो ब्लगमा ।

महिला शिक्षाको लागि विशेष आवाज उठाउने मलालाले तालिबानले स्वातमा शासन गरेपछि महिलाहरुलाई विद्यालय जान, बजार जान, किनमेल गर्न लगाएको रोकको बारेमा सबैलाई बताइन आÏनो डायरी मार्फत मलालाले । सन् २००९को जनवरी महिनामा उनको विद्यालयपनि तालिबानले बन्द गरिदिएपछि उनले आई मे नट गो टु स्कुल एगेन नामक शीर्षकमा आÏनो भावना व्यक्त गरेकी थिइन् ।

यो लेखले धेरैको ध्यान खिच्यो । अनि पाकिस्तानी सरकारी सेनाले स्वात क्षेत्रबाट तालिवानको दबदबा हटाउने प्रयासमा लाग्यो । तालिबानको डर र आतंकका कारण सपरिवार आफ्नो घर छाड्न बाध्य मलाला गत वर्षमात्रै पुनः मिंगोरा फर्किएकी थिईन् । साहसको कारण गत वर्ष अन्तर्राष्ट्रिय बालबालिका शान्ति पुरस्कारको लागि चुनिएकी उनी अन्तिम पा“च प्रतियोगी मध्येको एक थिइन् ।

यसैगरि उनलाई पाकिस्तानी सरकारले पहिलो राष्ट्रिय शान्ति पुरस्कारबाट सम्मानित पनि गरेको छ । तर शरया कानुनको वकालत गर्दे आएको तालिवानको लागि मलालाको स्वतन्त्रताप्रतिको आस्था अपराध भयो । आÏनो लेख मार्फत नारीलाई पनि शिक्षा आवश्यक छ भन्दा यति ठूलो मूल्य चुकाउनु पर्ला भन्ने सायद उनले सोचेकी पनि थिइनन् ।

पढेर चिकित्सक बन्ने र देशको सेवा गर्ने इच्छा थियो मलालाको । तर महिलालाई घर भित्र कै चुल्हो चौकौमा सिमित गर्ने तालिवानको मलालाको हत्या नै गर्ने सोचका कारण उनी अहिले यस्तो हालतमा छिन् । उनीमाथि आक्रमण गरेको तालिबानले यदि उनी कुनै हालतमा बच्न सफल भइन भने उनलाई कुनै दिन मृत्यु नै उपहार दिने स्पष्ट पारिसकेका छन् । उनको यो हालतको खुशी सायद तालिबानलाई होला तर अमेरिका जस्तो शत्तिशाली मुलक जस्तै अन्य मुलुकहरुले भने उनको स्वास्थ्यमा सुधार आओस् भन्ने कामना गरिरहेका छन् ।

मलाला पाकिस्तानको लागि मात्रै होइन पूरै विश्वको नायिका हुन् साथसाथै इलाम राष्ट्रका महिलाहरुको लागि साहसको प्रतिबिम्ब हन् । हुन त उनी जस्तो साहसिक महिलामाथि आक्रमण गर्ने तालिवानले आÏनो कायरता प्रष्ट्याएको छ । १४ वर्षको बालिकाको हत्या गर्ने तालिबानले आÏनो समूहको सिद्धान्त जसरी अरुमाथि लाद्न खाजेको छ, त्यो अत्यन्तै निन्दनीय छ ।

तालिबानको लडाई कुनै सिद्धान्तस“ग होला तर त्यसको नाममा कट्टरपन्थी धारणा राखेर मानव हत्यामा उत्रनु मुर्खता बाहेक केही होइन । महिला र पुरुष एकै रथका दुई पाङ्ग्रा हुन् । एउटाको अभावमा अर्को चल्न सक्दैन । त्यसैले महिलालाई दबाएर राख्नु भगवान्को अपमान गर्नु हो, जसलाई तालिबान समूहले बुझ्न जरुरी छ । अन्ततः जिवन र मृत्युको दोसा“धमा रहेकी मलालाको शीघ्र स्वास्थ्यलाभको लागि हाम्रो पनि कामना ।

सुनसान काठमाण्डौँको पट्यारलाग्दो दशैँ

–संघर्ष पन्त
दशैँ आयो, खाउला पिउला, कहाँ बाट ल्याउला, चोरी ल्याउला, धक्त बुढि म त एक्लै बसौँला, सानो छदाँ दशैँ आउदा बितिकै मुखमा झुन्डिएको हुन्थ्यो यो भनाई । रोतापुलको खोला छेउबाट भित्र जाने गल्लीमा पूरै परिवारका साथमा डेरामा बस्दा गल्लीका साथिहरुसँग मिलेर भाका लगाउदैँ रमाउथे म । नयाँ लुगा लगाउदै यता र उता फुरुङ फरुङ उफ्रदै साथीसंगीमा कसको लुगा रामं्रो अनि महंगो भनेर धाग देखाउदै बिछट्टै रमाइलो हुन्थ्यो । साच्चैँ ति दिनहरु सम्झिदा विगतमै फर्कन मन लाग्छ, अनि त्यही तनावमुक्त, रमाइलो पलहरु पुनः अनुभव गर्न मन लाग्छ । तर, बगेको खोल जस्तै त हुन् नि हाम्रा यादहरु कहिले फर्किएर यथार्थमा बद्लिदैन । सँगै पढ्ने साथी भाई अनि डेरा छेउछाउ बस्ने छिमेकीहरु पोको बाँधेर आफ्नो घर लाग्ने क्रम जारी छ । अनि म चाँही उनीहरुको घर फर्कनको लागि रहेको उत्साह एक मुक दर्शक भएर हेरिरहेको हुन्छु ।
सबैलाई दशैँ आउदा खुब रमाइलो लाग्छ तर मलाई भने यो सुनसान काठमाण्डौँको सुनसान सडकमा यात्रा गरेर अफिस तिर लाग्न निकै नरमाइलो लाग्छ । दशैँ भनेकै विशेषतः लामो छुट्टि, परिवारका सबै सदस्य एक जुट भएर निधारमा टिका अनि कानमा जमरा लगाउदै पिङ खेल्ने नै हो । तर, मेरो हकमा यि सबै नहुदा हरेक वर्ष नरमाइलो लाग्दो रहेछ । हुन त हाम्रो परिवार काठमाण्डौँको रैथाने भने पक्कै होइन । हाम्रो पुर्खेउली घर काभे्रको बिर्तादेउराली भन्ने गाविस हो । तर त्यहाँबाट हाम्रो हजुरबुवा, हजुरआमा २० वर्ष अगाडि बारा जिल्लाको सिमरामा बसाइ सराई गुर्न भएकाले, हाम्रो पुर्खाको थलोमा म र बुवा मात्र गएका छौ । म अझै सम्झन्छु बैशाकको त्यो महिना जुन बेला म मेरा बुवासँग पहिलो पटक बिर्तादेउराली गएको थिए हाम्रो टाढाको आफन्तको बिहेको लागि । हरियो डाँडाकाँडा, रमाइलो अनि शान्त वातावरण रहेको त्यो ठाँउमा पुनः जान त मन छ, खोइ मेसै मिल्दैन । फेरि केहि वर्ष पहिले हाम्रो हजुरबुवा–आमा पनि हामी सँगै बस्ने हाम्रो डेरामा आउनु्भएकाले दशैँको समय कहि कतौ जाने कुरा आयो भने कता अनि कस्का जाने भन्ने प्रश्नको ओइरो लाग्छ । हुन त हाम्रो मामाघर पनि निकै रमाइलो स्थल दोलखाको जुगुमा रहेको छ अनि त्यहाँ दशैँ मनाउन पनि रमाइलो हुन्छ । फेरि हाम्रो मामाघरमा म अनि मेरो दिदी बाहेक सबै भान्जाहरु मात्र छन्, त्यसैले हामी सबको प्रिय छौ । तर, एक सञ्चारकर्मी भएको नाताले विगत ४ वर्ष देखि काठमाण्डौँमै रुमल्लिरहेको हुन्छु म दशैँको समयमा । हुन त प्राय मेरै कारणले मेरो परिवार पनि कतै जादैनन् र हामीसँगै टिका लगाउछौ दशैँको टिकाको दिनमा । तर पनि त्यतीमै लिङे पिङ खेलेको रमाइलो, गाउ डुल्दाको रमाइलो त कहाँ प्राप्त हुन्छ र? फेरि मेरो त साइतको टिका प्रायः अफिसमै भएको हुन्छ, अनि घरमा चाही अन्तिममा राती लगाइन्छ । यसपालिको मेरो दशैँ पनि एबिसी टेलिभिजनको कार्यलयमै बित्ने निश्चित भइसकेको छ । अफिसमा पनि छुट्टी पाएका साथीहरु तामझामका साथ घर जना आफ्नो तयारी गरिरहेका छन्, अब त्यही हेरेर मन बुझाउन पर्ला । अन्ततः बडा दशैँको उपलक्ष्यमा सम्पूर्ण हिन्दु नेपालीहरुलाई धेरै धेरै मंगलमय शुभकामना ।

Goodbye 2068, Welcome 2069

Nepal has bade a good bye to the year 2068. With the new hope and energy all Nepalese have welcomed the New Year 2069. During a whole year with many ups and downs Nepal finally achieved some portion of success building a hope of new constitution in the next year. 

 

Analyzing the year 2068, it was one of the significant year of disorder. The whole year witnessed many hurdles and dissatisfaction leaving some of the praiseworthy attempt for peace and constitution. Alike the New Year 2069, the year 2068 was also welcomed by all the Nepalese with a hope of ending the peace the peace process and drafting the constitution. But in the year neither the constitution was amended nor did the peace process get expected end. As a result the year became unsuccessful in the eye of Nepalese.

Most of the time party became busy in changing the government as they had done earlier in the previous years.  Parties seemed irresponsible in the twin task of constitution and peace process due to the dispute in power sharing and partisan interests. Due to intra party dispute the then Prime Minister Jhalnath Dhakal resigned from the post on 14th August 2011(29 Shrawan 2068). He failed to achieve support neither from his own party CPN/UML not from the oppositions, so he was compelled to resign. Later on 28th August 2011(11 Bhadra 2068) Dr.Baburam Bhattari, vice chairman of Unified CPN Maoist was elected as 35th Prime Minister of Nepal. At present as well PM Bhattarai is existing minister but the voice for his resignation has been rising since long.

However the glimpse of hope in the peace process was visualized after Prime Minister Dr. Baburam Bhattarai decided to hand over the keys to the arms containers to the Special Committee on September 1,2011(Bhadra 25,2068) despite opposition  from hardliner faction of his own party.  The decision paved away the path to forward the peace and statute drafting process.  Moving ahead, major political parties on November 1 signed a seven point deal to set up a general directorate to integrate Maoist combatants to Nepal army. Then on November 19 2011(Mangsir 3,2068), the integration process of former Maoist Combatants was started form all the seven cantonments.

Likewise on November 22(Mangsir 6,2068) State Restructuring Commission was established with no chairman. Later Madan Pariyar was nominated as a chairman and the commission was handover with a responsibility to suggest CA in the issue of federalism. But the Commission after three months submitted two reports suggesting eleven and seven model of federal states to the government.

Moving ahead Supreme Court on November 25(Mangsir 9,2068)  gave verdict to CA to extend the tenure of CA for last six months. Court clarified that the present CA would immediately dissolve if it fails to draft the constitution in the stipulated deadline. However CA and government on December 26(Paush 11, 2068) filed a review petition to review the verdict of final six months cap on CA. But court denied registering the petition. Later again on March 28, 2012(Chaitra 15 2068) government filed review petition for second time challenging the SC and within a week CA also filed review petition supporting the government. And this time SC entertained the petition but denied to review its earlier decision, which closed the every possible door for extending the tenure. No way out was left for the parties despite being active to draft the constitution and end the peace process.

The denial of SC became more effective to all political parties by which their speed and concentration on peace and constitution drafting became rapid. Moving rapidly political parties on March 30(Chaitra 17, 2068) agreed to form the long awaited commissions as such truth and reconciliation and enforced disappearance commissions. Likewise ending the long dispute on rank determination of former Maoist combatants, they were handed over to Nepal army on April 10(Chaitra 28, 2068) along with the armed containers.

Despite of these achievements the year failed to decide the final model of federal state, end the whole peace process and fulfill the hope and expectations of Nepalese.

However the new year 2069 B.S again has hold new hope for the Nepali people who at one time had almost lost the hope of writing new constitution in stipulated deadline and bringing the peace process to its logical conclusion.

That's why it is to be noted that New Year does not mean only to hang a new on the wall but it also means to learn and improve the mistakes done in the previous year.So let's hope learning from the past this year peace and constitution would knock the door of Nepal.  

Sangharsha Panta